Truy tìm nguồn gốc mùi trứng thối

Người tiêu dùng thì đổ lỗi cho chất lượng xe của nhà sản xuất, nhà sản xuất thì đổ lỗi cho chất lượng xăng dầu. Những cuộc cãi vã om sòm về mùi trứng thối trong suốt thời gian dài. Gốc rễ của vấn đề là từ đâu? Autonet đã thực hiện một cuộc truy tìm cùng một chuyên gia kỹ thuật từng có nhiều năm trong ngành kỹ thuật ôtô.

Bản chất của mùi khó chịu

Mùi trứng thối là chất khí độc hại. Theo tài liệu giáo khoa hóa học phổ thông của Nhà xuất bản Giáo dục, khí hydro sun-fit (mùi trứng thối) có công thức hóa học là H2S. Tên gọi của nó là mùi trứng thối, nhưng điều đó không có nghĩa là chỉ có quả trứng bị thối mới phát ra mùi đó, mà nhiều phản ứng hóa học cũng phát sinh mùi tương tự. Như vậy là nếu cabin của một chiếc xe có bốc mùi khó chịu trên, thì có nghĩa hoặc là có quả trứng bị thối trong xe, hoặc là tại một vị trí nào đó trên xe có xảy ra phản ứng hóa học sinh ra tạp chất, trong đó có khí H2S rồi lọt vào khoang xe.

Trong các sự cố về mùi trứng thối trên xe hơi trong thời gian qua, tình huống quả trứng thối thật bị loại bỏ. Theo ông Nguyễn Văn Vỹ - Giám đốc của Công ty TNHH Vico Auto, Trung Hòa, Cầu Giấy Hà Nội, người đã từng có trên 20 năm trong nghề cố vấn và phụ trách kỹ thuật ô tô, thì cho đến nay, ông đã phát hiện ra hai nguồn phản ứng hóa học có thể gây ra mùi hôi khó chịu gần giống như mùi trứng thối trên ô tô. Thứ nhất, các loại xe thế hệ mới được sử dụng hệ thống xử lý khí xả 3 thành phần, đòi hỏi chất lượng nhiên liệu cũng phải tương xứng (xem chi tiết trong bài Hệ thống xử lý khí xả 3 thành phần tại trang… phần Autonet Tech) và mùi này sẽ sinh ra khi nhiên liệu chất lượng kém và xe vận hành ở tốc độ cao, thường là trên 80km/h. Trường hợp thứ hai phát sinh từ hệ thống điều hòa khi nhiệt độ thấp bất thường.

Có thể thấy là 2 trường hợp phát sinh mùi khó chịu bắt nguồn từ những phản ứng trong điều kiện nhiệt độ trái ngược nhau. Trường hợp đầu tiên chỉ phát sinh khi xe chạy tốc độ cao với nhiệt độ của bộ xúc tác khí xả lên đến trên 450 độ C. Tuy nhiên, khí đó sẽ thải trực tiếp ra môi trường qua hệ thống ống xả nên bình thường thì người ngồi trong xe cũng không thể cảm nhận được nếu khí này không lọt được vào trong khoang xe.

Ông Vỹ còn cho biết, các trường hợp phát sinh mùi này xảy ra ở Việt Nam không nhiều, nhưng cũng không phải là hiếm. Lý do là nhiều loại xe hiện đại, đặc biệt là xe nhập khẩu, được trang bị hệ thống xử lý khí xả 3 thành phần thế hệ mới. Trong khi đó, xăng dầu ở nước ta chất lượng ra sao thì người tiêu dùng không thể kiểm soát được.

Xử lý hay chỉ là đối phó?

Với trường hợp 1

Để loại bỏ một vấn đề gì đó, người ta thường tìm ra gốc rễ của vấn đề để có thể xử lý triệt để. Tuy nhiên, câu chuyện triệt để đối với mùi khó chịu trên xe ô tô ở Việt Nam do vấn đề nhiên liệu dường như là chuyện xa vời tại thời điểm này. Lý do là vì, để xử lý được gốc rễ thì xăng phải đạt chuẩn chất lượng phù hợp với trang bị trên xe. Theo khảo sát của Autonet trên địa bàn Hà Nội, nhiều điểm đổ xăng thậm chí chỉ có xăng A92, trong khi đó, loại xăng mà nhiều nhà sản xuất khuyến cáo sử dụng cho các dòng xe thế hệ mới của họ là A95 trở lên. Còn trong số những cây xăng có ghi xăng A95, ai dám chắc chắn rằng 100% là bán xăng A95 thật?

Như vậy, nếu cố tình hoặc không may đổ nhầm xăng có phẩm chất không phù hợp với tiêu chuẩn mà chiếc xe đòi hỏi, quá trình hoạt động ở tốc độ cao, nhiệt độ cao sẽ sinh ra thứ mùi kể trên bên trong bộ xử lý và thải thẳng ra môi trường. Về mặt lý thuyết, khi khoang xe hoàn toàn kín thì mùi này không thể lọt vào trong cabin gây cảm giác khó chịu cho người ngồi. Nhưng thực tế thì không hẳn vậy, “khói quẩn ở đuôi xe có thể lọt được vào bên trong cabin theo các khe hở do lỗi kỹ thuật ở cửa sau, khoang hành lý…”, ông Vỹ nói.

Ông dẫn chứng: “Tôi đã từng gặp trường hợp này với một chiếc xe Toyota Camry nhập khẩu cách đây 2 năm. Tuy nhiên, sau khi nghiên cứu, chủ xe thay vì lựa chọn giải pháp xử lý zoăng và khe hở mất thời gian, đã quyết định tháo bỏ bộ xử lý khí xả 3 thành phần. Kết quả là không còn dấu hiệu của mùi. Dĩ nhiên, đây là kiểu làm đối phó để không còn mùi khó chịu thôi, nhưng về bản chất thì chất độc hại do xăng phẩm chất kém vẫn sinh ra như bao dòng xe thế hệ cũ không được trang bị hệ thống xử lý. Và chắc hẳn chẳng có nhà sản xuất hay nhà môi trường học nào đồng tình với cách làm này cả”.

Ông Vỹ còn cho biết thêm: “trường hợp các zoăng tại các tiếp điểm như giữa cửa và thân xe hay giữa các vách ngăn bị hở là chuyện bình thường. Nếu chủ xe đã từng tháo các pa-nô cửa hay vách ngăn nguyên bản trong quá trình nâng cấp hệ thống âm thanh hay vì mục đích khác thì khả năng zoăng lắp lại bị hở là chuyện dễ dàng xảy ra”.

Việc xử lý kỹ thuật vô hình trung trở thành câu chuyện đối phó với chất lượng xăng kém phẩm chất mà chủ xe không may mua phải tại các đại lý xăng dầu “treo đầu dê bán thịt chó”. Về cơ bản, giải pháp đối phó có khoa học vẫn là phải tìm mọi cách để bịt các kẽ hở do lỗi kỹ thuật để mùi khó chịu không thể quẩn và bay được vào trong xe. Cách giải quyết như trường hợp chủ xe Toyota Camry nhập khẩu trên lựa chọn về thực chất là đã vi phạm đến tính nguyên bản của xe, ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường. Tuy nhiên, theo ý kiến của một số chuyên gia kỹ thuật trong ngành thì cách làm này cũng có tác dụng tích cực, bởi việc tháo bỏ bộ xúc tác khí xả sẽ làm cho đường “thở” của xe được thông thoáng hơn.

Với trường hợp 2

Trường hợp này cũng rất dễ xảy ra khi xe được bảo dưỡng hoặc sửa chữa hệ thống máy lạnh, và việc khắc phục cũng đơn giản hơn rất nhiều. Về việc phát sinh mùi ở hệ thống máy lạnh, ông Vỹ cho biết: “Việc bơm ga nhiều quá, khiến áp suất trong hệ thống vượt quá giới hạn cho phép trong khi các cảm biến trên xe (cảm biến áp suất, cảm biến nhiệt độ trong xe…) hoạt động sai làm nhiệt độ tại dàn lạnh xuống thấp bất thường sẽ dẫn đến tình trạng có mùi trứng thối”.

Để xử lý tình trạng này, chủ xe cần mang xe đến các cơ sở dịch vụ uy tín để vệ sinh hệ thống điều hòa để loại bỏ tạp chất, thay đổi giá trị trên các cảm biến cho phù hợp với hệ thống điều hòa trên xe.